Parijs, 16 juni 1894. Enkele weken eerder zijn er uitnodigingsbrieven verstuurd voor een congres in het auditorium van de Sorbonne universiteit. Aanwezig zijn 58 Franse vertegenwoordigers van sportclubs en -organisaties, en 20 vertegenwoordigers van sportfederaties uit België, Groot-Brittannië, Ierland, Griekenland, Italië, Rusland, Spanje, Zweden en de Verenigde Staten. Baron Pierre de Coubertin heeft deze vertegenwoordigers bij elkaar gebracht voor een congres dat hij betitelt als Congress on the Revival of the Olympic Games.
Als Fransman groeit de Coubertin op in een periode van nationale schaamte. Door het verlies van de Frans-Pruisische Oorlog in 1870/71 moest Frankrijk delen van het land inleveren. De Fransen werden verplicht om herstelbetalingen te doen en een nationaal leger was verboden, terwijl het Pruisische leger het land bezette.
De Coubertin onderzocht in de jaren 1880-1890 de zwakke Franse identiteit en keek naar rivalen als Groot-Brittannië en Pruisen, waar de nationale identiteit sterk was. De Coubertin raakte in deze zoektocht gefascineerd door de Britse public schools. Met name de nadruk op sport als cruciale factor in het bouwen van nationale identiteit, trok zijn aandacht.
Tijdens een tour door Groot-Brittannië ontmoette hij William Brookes, oprichter van de Much Wenlock Olympic Society, die al in de jaren 1850 begonnen met het organiseren van de Wenlock Olympian Games “for the promotion of the moral, physical and intellectual improvement of the inhabitants of the town and neighbourhood of Wenlock and especially of the working classes, by the encouragement of outdoor recreation, and by the award of prizes annually at public meetings for skill in athletic exercise and proficiency in intellectual and industrial attainments.”1
Geïnspireerd door deze idealen besluit de Coubertin een congres voor de herleving van de Olympische Spelen te organiseren. De eerste dag van het congres op 16 juni moet een magische beleving zijn geweest. In het grote amfitheater van de Sorbonne speelt een koor de heilige hymne aan Apollo.
De Coubertin herinnert zich later: “Een subtiel gevoel van emotie verspreidde zich door het auditorium alsof de antieke eurythmie tot ons kwam vanuit een ver verleden. Op deze manier sijpelde Hellenisme binnen in het grote auditorium. Vanaf dat moment was het congres voorbestemd om te slagen. Ik wist dat nu, bewust of onbewust, niemand nog tegen de heropleving van de Olympische Spelen zou stemmen.”2
Op de overige dagen van het congres worden verschillende agendapunten besproken. Hierin is een grote rol weggelegd voor de idealen van de Klassieke Olympische Spelen uit de Griekse Oudheid. De Coubertin heeft hierover gezegd dat “moderne sport net als klassieke sport een religie is, een geloof, een gepassioneerd bewegen van de geest dat kan uitlopen van spelen tot heroïek.” Waar de klassieke atleten de Goden eerden, doen de moderne atleten dit voor hun land.
Na een week van vergaderen komt het congres voor een laatste keer bijeen en wordt unaniem ingestemd met de herleving van de Olympische Spelen. Hiermee wordt het IOC (International Olympic Committee) opgericht en wordt besloten om de eerste moderne Olympische Spelen te organiseren in de hoofdstad van het land van herkomst; Athene, Griekenland.
Mythe Pheidippides
In aanloop naar deze eerste moderne Spelen legt Michael Bréal, een goede vriend van de Coubertin die hem helpt in het plannen van de Spelen, een Griekse legende voor.3 De legende brengt ons terug naar de Griekse Oudheid, naar 490 v. Chr. Nabij de plaats Marathon vindt een beslissende veldslag plaats in de Eerste Perzische Oorlog. Onder leiding van Darius de Grote weten de Perzen twee jaar eerder een groot deel van het Griekse rijk te veroveren. Alleen de bolwerken Athene en Sparta blijven overeind. In de twee tussenliggende jaren verzamelen de Perzen een sterke cavalerie om in 490 v. Chr. een invasie uit te zetten om hun dominantie in het gebied te bevestigen.
Op 40 km van Athene barst de strijd tussen de Griekse en Perzische troepen los. De Slag om Marathon betekent een keerzijde in de geschiedenis van het Oude Griekenland. Ondanks de forse minderheid weten de Griekse troepen de Perzen te verslaan, een bevestiging van de superioriteit van hun zwaar bewapende leger. Om deze belangrijke oorlogsoverwinning aan de inwoners van Athene te melden, wordt de Griekse boodschapper Pheidippides vooruitgestuurd. De boodschapper legt de 40 kilometer door onheilspellend terrein tussen Marathon en Athene rennend af en roept bij aankomst uit “Verblijd, we zijn overwinnaar!”, alvorens hij instort en sterft.
De Coubertin is enthousiast over de legende en gebruikt het als inspiratie voor een hardloopwedstrijd die de grens van het menselijk vermogen moet testen. En zo geschiedde: Op 10 april 1896 wordt een marathon gelopen over de 40 kilometer van Marathon naar Athene. Gezien de mythische proporties van deze uitdaging is de prestige van de marathon op voorhand enorm. Het wordt door velen als het hoogtepunt en de belangrijkste wedstrijd van de Spelen gezien.
De eerste Olympische marathon in 1896
Aan de start van de eerste Olympische marathon staan slechts 17 deelnemers: 13 Grieken en 4 buitenlanders. In de eerdere atletiekevenementen stelden de Grieken teleur tegen de ‘college athletes’ van overzees. Ze wisten nog geen enkele gouden medaille te winnen. Voor de marathon waren de verwachtingen echter hoog voor de Grieken. De officiële starter van de race, kolonel Papadiamontopoulos, had enkele lopers gescout die talent voor lopen hadden laten zien bij militaire training onder zijn commando.4
De Grieken moesten het opnemen tegen drie buitenlandse lopers die de 1500m hadden gedomineerd. Toen het startschot op de brug in Marathon klonk, ging de Fransman Albin Lermusiaux, de bronzenmedaillewinnaar van de 1500m, er direct vandoor. Naar verluidt had de Fransman na 15 kilometer al een groot gat geslagen op de concurrentie. Op gepaste afstand volgden de nummer 1 en 2 van de 1500m, de Australiër Teddy Flack en de Amerikaan Arthur Blake. Daar weer minuten achter volgden pas de eerste Grieken.
Na het middelpunt van de marathon gepasseerd te zijn begon de marathon natuurlijk pas echt. Lermusiaux was veel te snel van start gegaan en verkrampingen begonnen hem parten te spelen. Na 25 kilometer stapt de Fransman versuft uit. Flack, de 800m- en 1500m-winnaar, nam de leiding over en snelde af op zijn derde overwinning.
De Australiër had echter nog nooit verder dan 10 mijl (16 kilometer) gelopen. In het tweede gedeelte van de marathon zakte zijn tempo verder in en begonnen de Grieken steeds meer terrein op hem te winnen. De Amerikaan Arthur Blake was ondertussen ook al uitgestapt.
De Griekse deelnemers hadden enkele maanden eerder Olympische trials gehad om zich te kwalificeren. De winnaar van een van deze trials, Kharilaos Vasilakos, een Atheense ‘customs officer’, leidde nu de achtervolging op Flack. Hij werd op de voet gevolgd door een onbekende Griek, Spiridon Louis, die vijfde werd in een van de trials.
Louis groeide op in een arme familie in Amaroússion (or Maroússi), ongeveer 12 kilometer ten noorden van Athene, niet ver verwijderd van de route die Pheidippides zou hebben genomen van Marathon. Het is nu een buitenwijk, maar in de 1890er jaren was het een boerendorp dat voornamelijk leefde van een zoetwaterbron. De Louis familie had een klein bedrijf in het vervoer van watervaten van de bron naar Athene, met gebruik van ezels. Spiridon, een zoon van de familie, bracht veel van zijn jeugd lopend of rennend door naast de ezels, 12 kilometer beide kanten op, iedere dag.
Op het laatste klimmetje in het parcours toont Louis zijn duurvermogen. Eerst loopt hij weg bij zijn Griekse rivaal en even later stormt hij voorbij de ineengestorte Flack. Met nog enkele kilometers te gaan wordt Louis geëscorteerd door schreeuwende jongens. Een fietser gaat hem voor en roept emotioneel “Ellene! Ellene!” [“Een Griek! Een Griek!”]5
Op het moment dat Louis het stadion binnenloopt, wordt het publiek gek van blijdschap. Hoeden en boeketten worden in de lucht gegooid. In plaats van ezels rennen er nu twee prinsen aan de zijde van de Griek. Louis wordt overladen met bloemen en juwelen, maar hij weet ook een plek in de geschiedenis te bemachtigen als eerste Olympische marathon winnaar.
Ook vandaag nog, als je iemand in het Grieks wil aanmoedigen tot een grootse prestatie, zeg je: “Ren als Louis!”6
Bronnen
- “Wenlock Olympian Games”
(https://en.wikipedia.org/wiki/Wenlock_Olympian_Games) ↩︎ - “De Coubertin, Olympic Memoirs*, p. 11” (http://ancientolympics.arts.kuleuven.be/sourceNL/D182NL.html) ↩︎
- “Michel Bréal: the founder of the Marathon” door Norbert Müller (https://aims-worldrunning.org/articles/40.html). ↩︎
- “History of the Marathon” door Hugh Jones (https://aims-worldrunning.org/articles/427-history-of-the-marathon.html). ↩︎
- “Local hero Spyridon Louis earns cult status in marathon” (https://olympics.com/en/news/local-hero-louis-earns-cult-status-in-marathon). ↩︎
- “Spyridon Louis” (https://www.britannica.com/biography/Spyridon-Louis). ↩︎
